Wodniak jądra i powrózka nasiennego
Wodniakiem jądra (hydrocoele) nazywamy nagromadzenie się płynu w osłonkach jądra.
W przypadku wrodzonych wodniaków jąder z jakimi mamy do czynienia u dzieci, jest to płyn z jamy otrzewnej. Jądro bowiem, zstępując pod koniec życia płodowego do moszny, pociąga za sobą wypustkę otrzewnej – wyrostek pochwowy otrzewnej. W okresie niemowlęcym u dużej części chłopców wyrostek ten pozostaje otwarty umożliwiając swobodne przemieszczanie się płynu pomiędzy osłonkami jądra, a jamą otrzewnej. Mamy wówczas do czynienia z tzw. wodniakiem komunikującym. Wodniak taki zmienia swą objętość w zależności od aktywności ruchowej dziecka. Jeżeli kanał komunikacji jest wystarczająco szeroki mogą wchodzić to niego jelita – powstaje wówczas przepuklina pachwinowa. Jednak w pewnym momencie rozwoju dziecka, zwykle pod koniec pierwszego roku życia, kanał zarasta i wodniak najczęściej ulega wchłonięciu. Jeżeli nie zanika – rozpoznajemy wówczas tzw. wodniak niekomunikujący.
Wodniak jądra rozpoznawany jest w czasie badania przedmiotowego. Charakterystyczną cechą jest powiększenie jądra, które jest niebolesne, a twór je otaczający jest sprężysty w dotyku. Skóra moszny jest niezmieniona. Łatwo wywołać jest też tzw. objaw transiluminacji – światło latarki przyłożonej po jednej stronie moszny widać doskonale po drugiej stronie.
Wrodzony wodniak jądra zwykle nie zagraża czynności jądra u chłopca i najczęściej jest zmianą wyłącznie o znaczeniu kosmetycznym. Wodniaki zwykle ulegają samoistnemu wchłonięciu do końca pierwszego lub drugiego roku życia. Jeżeli stwierdza się ich obecność po tym okresie, należy rozważyć wskazania do leczenia operacyjnego.
Jeżeli wyrostek pochwowy otrzewnej zarasta w sposób nierównomierny, może dojść do powstania tzw. wodniaka powrózka nasiennego. Jest to nagromadzenie płynu powyżej jądra wzdłuż przebiegu powrózka nasiennego. W zależności od drożności połączenia wodniaka z otrzewną możemy mieć do czynienia, podobnie jak w przypadku jądra, z wodniakiem komunikującym lub niekomunikującym. Wodniak powrózka wyczuwalny jest zwykle jako niebolesny, przesuwalny i sprężysty twór w kanale pachwinowym lub górnej części moszny. Wodniak taki może ulec samoistnemu wchłonięciu po zarośnięciu jego połączenia w jamą otrzewnej lub też przetrwać – wtedy zaistnieją wskazania do operacji.
Osobną jednostkę chorobową stanowią tzw. wodniaki nabyte (pourazowe, po zabiegach chirurgicznych), które nie są tutaj omawiane.